Ontwikkelingsgericht onderwijs en spel
Er zijn twee redenen te geven om bij het onderwijs aan te sluiten bij de ontwikkelingstheorie van Vygotsky als basis voor ontwikkelingsgericht onderwijs. De eerste betreft de opvattingen van Vygotsky over onderwijs. Voor hem is het kind op opvoeding en onderwijs aangewezen; het is opvoedbaar en onderwijsbaar. Omgang, opvoeding en onderwijs kunnen beschouwd worden als dé concrete situaties waarin de hogere psychische functies tot ontwikkeling komen. Het tweede argument betreft de visie van Vygotsky op onderwijzen. De relatie tussen onderwijs en ontwikkeling is voor Vygotsky de 'Zone van naaste ontwikkeling'. In de vorm van ontwikkelingsgericht onderwijs biedt die 'Zone van naaste ontwikkeling'. Het theoretisch concept daarvoor is het sociaal constructivisme. De kenmerken van het ontwikkelingsgericht onderwijs zijn: het onderwijs richt zich op brede ontwikkeling van het kind in zijn totaliteit. Met breed wordt niet alleen taalontwikkeling bedoeld, maar onder andere ook creatieve, ethische en esthetische ontwikkeling, persoonlijkheidsvorming en het ontwikkelen van kritisch denkvermogen; de leerkracht levert altijd een doelgerichte meerwaarde aan de activiteiten. Hij zoekt als het ware een ingang om de activiteiten van de leerlingen te verrijken en te verdiepen; Deze kenmerken zijn ontleend aan activity theorie van de 3de generatie Vygotsky aanhangers. het onderwijs is gebaseerd op Vygotsky’s uitgangspunt, dat stelt dat de gezamenlijke activiteit de beste context voor betekenisvolle activiteiten vormt. Die context biedt de leerkracht de beste kansen om te observeren welke ontwikkelingsmogelijkheden er aanwezig zijn. Zelfstandige activiteiten leggen bloot wat het kind achter zich heeft, al geleerd heeft. In de gezamenlijke activiteit neemt de leerkracht die elementen voor zijn rekening, die de leerling nog net niet zelf kan uitvoeren. Die elementen vormen de zone van naaste ontwikkeling de authenticiteit van de leerling wordt bevestigd. Door geïnteresseerde vragen te stellen aan de leerling, daagt de leerkracht de leerling uit om zijn ideeën zo duidelijk mogelijk in taal te vatten. Een leerling ervaart bevestiging van authenticiteit als hij de indruk heeft dat de leerkracht hem volledig begrijpt. Cognitie en emotie worden hierdoor verweven en dat is noodzakelijk voor ontwikkeling. En de motivatie van de leerling neemt toe. De kracht van het spel In de literatuur over ontwikkelend onderwijs voor jonge kinderen worden vijf kernactiviteiten onderscheiden: spelactiviteiten: manipulerend spel, bewegingsspel en rollenspel; constructieve en beeldende activiteiten: producten maken met expressie-, constructie-, bouw- en toevallige materialen en technieken; gespreksactiviteiten: interacties en gesprekken tussen leerkracht en kinderen in de kleine en de grote kring en andere kringactiviteiten met een accent op communicatie taal en geletterdheid; lees-schrijfactiviteiten: beginnende geletterdheid in spelactiviteiten, functionele lees-schrijfactiviteiten met eigen teksten en diverse middelen om teksten te maken; reken-wiskundeactiviteiten: wiskundige handelingen in spelactiviteiten, wiskundige denkhandelingen en mathematiseren. De plaats van het spel binnen de kernactiviteiten van ontwikkelingsgericht onderwijs maakt dat we met recht over de kracht van het spel kunnen spreken.
